موشواره یا (ماوس)؟

موس کامپیوتر یا ماوس (Mouse) یک دستگاه ورودی است که با استفاده از یک سنسور، حرکت دست شما روی یک سطح را به حرکت یک نشانگر (Cursor) روی صفحه نمایش تبدیل می‌کند. موس کامپیوتر به شما امکان می‌دهد که با کلیک کردن روی دکمه‌های موجود روی آن، عملیات مختلفی را در رابط کاربری نرم‌افزارها یا سیستم عامل رایانه انجام دهید. ماوس کامپیوتر این روزها تغییرات بسیاری را نسبت به اولین موس‌های طراحی و تولید شده داشته است که در ادامه نگاهی به تاریخچه موس کامپیوتر می‌اندازیم.

تاریخچه موس کامپیوتر

همانطور که گفتیم، موس کامپیوتر یک وسیله ورودی است که با حرکت دست کاربر، مکان‌نما را روی صفحه نمایش جابه‌جا می‌کند. این وسیله معمولاً دارای یک یا چند دکمه است که با فشار دادن آنها، عملیات مختلفی را انجام می‌دهد. موس کامپیوتر امروزی از فناوری‌های مختلفی مانند مکانیکی، نوری، لیزری و بی‌سیم استفاده می‌کند. اما این وسیله چگونه اختراع شد و چه تحولاتی را پشت سر گذاشته است؟

اولین وسیله ورود اطلاعات به کامپیوتر که توسط حرکات دست کنترل می‌شد و مکان‌نما را جابه‌جا می‌کرد، در سال ۱۹۵۲ توسط نیروی دریایی سلطنتی کانادا اختراع شد. این ابزار در حقیقت یک توپ بولینگ فایو-پین کانادایی بود که بر روی یک سخت‌افزار ویژه سوار شده بود. این سخت‌افزار می‌توانست جهت چرخش توپ بولینگ را تشخیص داده و این اطلاعات را به حرکات روی صفحه رایانه تبدیل کند. از آنجا که این اختراع متعلق به یک پروژه کاملاً سری نظامی بوده، بنابراین حق امتیاز آن هیچ‌گاه ثبت نشده‌است. این دستگاه به عنوان بخشی از سامانه توزیع راداری آتش‌سوزی استفاده شد.

نخستین قطعه سخت‌افزاری که ما آن را در جایگاه نیاکان موس‌های پیشرفته امروزی می‌شناسیم در سال ۱۹۶۳ توسط داگلاس انگلبارت آمریکایی تولید شد. این ابزار برای ثبت نمودن حرکات موس در دو جهت از دو چرخ قائم بهره می‌برد و می‌توانستید آن را همچون موس‌های امروزی در دستتان بگیرید. این موشواره موسوم به “X-Y” بود؛ یعنی در محور x و محور y حرکت می‌کرد. این موس دارای یک جعبه چوبی بود که در زیر آن یک گوی فلزی قرار داشت. این گوی با چرخش در زیر موس، دو چرخ‌دنده را در داخل موس به حرکت درمی‌آورد. این چرخ‌دنده‌ها سیگنال‌های الکتریکی را به رایانه ارسال می‌کردند که بر اساس آن مکان‌نما روی صفحه نمایش تغییر می‌کرد. این ماوس کامپیوتر همچنین دارای دو دکمه بر روی جعبه چوبی بود که با فشار دادن آنها، عملیات مختلفی را انجام می‌داد.

اولین بار این اصطلاح توسط بیل انگلیش Bill English در ژوئیه ۱۹۶۵ بکار برد. علت نامگذاری موس (موشواره) این است که این دستگاه بسیار شبیه به موش (mouse) است.

در سال ۱۹۶۸، شرکت آلمانی Telefunken برای ترمینال SIG100 موسی با نام Rollkugel طراحی کرد. در بخش زیرین این موس یک گوی غلطان کوچک قرار گرفته و تنها یک دکمه برای کلیک بر روی آن پیش‌بینی شده بود. کاربرد موس کامپیوتر Rollkugel هم برای رسم تصاویر گرافیکی وکتور بود.

در سال ۱۹۷۲، شرکت زیراکس از موس اپتیکال برای رایانه آلتو استفاده کرد. این موس از یک چراغ نوری و یک دوربین مینیاتوری برای تشخیص حرکات موس بر روی یک زمینه خاص استفاده می‌کرد. این موس دارای سه دکمه بود و برای کار با رابط کاربر گرافیکی طراحی شده بود.

در سال ۱۹۸۳، شرکت اپل برای رایانه لیسا از موس مکانیکی استفاده کرد. این موس تنها یک دکمه داشت و گوی غلطان درون آن فولادی بود. این موس برای کار با رابط کاربر گرافیکی لیسا طراحی شده بود.

در سال ۱۹۸۴، شرکت مایکروسافت اولین موس خود را با نام Microsoft Mouse عرضه کرد. این موس دارای دو دکمه بود و برای کار با سیستم عامل ویندوز طراحی شده بود. این موس از یک گوی پلاستیکی تشکیل شده ‌بود که با چرخش در فضای زیرین در جهات مختلف، دو چرخ‌دنده را به حرکت درمی‌آورد. این چرخ‌دنده‌ها سیگنال‌های الکتریکی را به رایانه ارسال می‌کردند که بر اساس آن مکان‌نما روی صفحه نمایش تغییر می‌کرد.

در سال ۱۹۸۵، شرکت اپل برای رایانه مکینتاش از موس اپتیکال استفاده کرد. این موس از یک چراغ نوری و یک حسگر نوری برای تشخیص حرکات موس بر روی یک زمینه خاص استفاده می‌کرد. این موس تنها یک دکمه داشت و برای کار با رابط کاربر گرافیکی مکینتاش طراحی شده بود.

در سال ۱۹۹۱، شرکت لاجیتک اولین موس بی‌سیم را با نام Cordless MouseMan عرضه کرد. این موس از امواج رادیویی برای ارتباط با رایانه استفاده کرده و دارای سه دکمه و یک چرخ‌انگشتی (اسکرول) بود. این موس برای کار با سیستم‌عامل ویندوز طراحی شده بود.

در سال ۱۹۹۸، شرکت اپل برای رایانه iMac از موس USB استفاده کرد. این موس از یک رابط یونیورسال سریال بوس USB برای اتصال به رایانه استفاده می‌کرد. این موس تنها یک دکمه داشت و شکلی بیضی داشت. این موس برای کار با رابط کاربر گرافیکی مک او اس طراحی شده بود.

در سال ۲۰۰۰، شرکت مایکروسافت از موس لیزری برای رایانه استفاده کرد. این ماوس کامپیوتر از یک چراغ لیزری و یک حسگر نوری برای تشخیص حرکات موس بر روی هر نوع سطحی استفاده می‌کرد. این موس دارای پنج دکمه و یک چرخ‌انگشتی بود. این موس برای کار با سیستم‌عامل ویندوز طراحی شده بود.

در سال ۲۰۰۹، شرکت اپل برای رایانه مک بوک از موس چندلمسی Multi-Touch استفاده کرد. این موس از یک سطح لمسی برای تشخیص حرکات انگشتان کاربر بر روی موس استفاده می‌کرد. این موس تنها یک دکمه داشت ولی با لمس کردن سطح موس با یک یا چند انگشت، عملیات مختلفی را انجام می‌داد. این موس برای کار با رابط کاربر گرافیکی مک او اس طراحی شده بود.

در سال‌های اخیر، موس‌های کامپیوتر با استفاده از فناوری‌های جدیدی مانند بلوتوث، چندلمسی، ژست‌های حرکتی و حتی مغناطیسی بهبود یافته‌اند. این موس‌ها قابلیت‌های بیشتری را به کاربران می‌دهند و با انواع سیستم‌عامل‌ها و دستگاه‌های مختلف سازگار هستند.

انواع موس کامپیوتر

انواع موس کامپیوتر در طول تاریخش تحولات زیادی را تجربه کرده است و امروزه می‌توانید از موس‌های مختلفی با ساختار و عملکرد متفاوت استفاده کنید. در این بخش به معرفی سه نوع اصلی موس کامپیوتر می‌پردازیم که عبارتند از:

• موس مکانیکی (Mechanical Mouse)
• موس نوری (Optical Mouse)
• موس لیزری (Laser Mouse)

موس مکانیکی (Mechanical Mouse)

موس مکانیکی یا مکانیکال که دیگر این روزها تقریباً منسوخ شده، یک توپ فلزی یا پلاستیکی را در زیر خود دارد که با حرکت دادن موس روی سطح، توپ نیز می‌چرخد. توپ با چرخاندن دو چرخ دنده که به دو پتانسیومتر (Potentiometer) متصل هستند، حرکت ماوس کامپیوتر را به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کند. این سیگنال‌ها سپس توسط رایانه تفسیر می‌شوند و حرکت نشانگر روی صفحه نمایش را مشخص می‌کنند.

موس مکانیکی به یک پد موس (Mouse Pad) نیاز دارد تا بتواند روی سطح‌های صاف و یکنواخت حرکت کند. مزیت اصلی موس مکانیکی این است که ارزان و مقاوم است و نیازی به باتری ندارد. مشکل اصلی موس مکانیکی این است که توپ و چرخ دنده‌ها ممکن است با گرد و غبار آلوده شوند و عملکرد موس را تحت تاثیر قرار دهند. همچنین موس مکانیکی دقت و سرعت کمتری نسبت به موس‌های نوری و لیزری دارد.

موس نوری (Optical Mouse)

موس نوری یک نوع پیشرفته‌تر از موس مکانیکی است که از یک سنسور نوری (Optical Sensor) و یک چراغ ال‌ای‌دی (LED) استفاده می‌کند تا حرکت موس را روی سطح را شناسایی کند. سنسور نوری تصاویر متوالی از سطح زیر موس را گرفته و با یکدیگر مقایسه می‌کند تا تغییرات موقعیت موس را محاسبه کند. این اطلاعات سپس به رایانه ارسال می‌شوند و حرکت نشانگر روی صفحه نمایش را کنترل می‌کنند.

موس نوری نیازی به پد موس ندارد و می‌تواند روی سطح‌های مختلفی به جز شیشه یا سطح‌های بازتابنده کار کند. مزیت اصلی موس نوری این است که دقیق‌تر و سریع‌تر از موس مکانیکی است و نیازی به تمیز کردن ندارد. مشکل اصلی موس نوری این است که ممکن است روی سطح‌های نامناسب کار نکند و برای کارکردن به باتری نیاز دارد.

موس لیزری (Laser Mouse)

موس لیزری مانند موس نوری عمل می‌کند، با این تفاوت که به جای چراغ ال‌ای‌دی از یک دیود لیزری (Laser Diode) استفاده می‌کند تا نوری با طول موج کوتاه‌تر ایحاد کند. این نور با سطح زیر موس تداخل پیدا می‌کند و بازتاب می‌شود. سنسور نوری موس لیزری بازتاب نور را دریافت می‌کند و تغییرات موقعیت ماوس کامپیوتر را محاسبه می‌کند. این اطلاعات نیز مانند موس نوری به رایانه ارسال می‌شوند و حرکت نشانگر را کنترل می‌کنند.

موس لیزری نیز نیازی به پد موس ندارد و می‌تواند روی سطح‌های متنوع‌تری نسبت به موس نوری کار کند، حتی روی شیشه یا سطح‌های بازتابنده. مزیت اصلی موس لیزری این است که دقت و حساسیت بالاتری نسبت به موس نوری دارد و برای کارهایی که به دقت زیاد نیاز دارند، مانند بازی یا گرافیک، مناسب‌تر است. مشکل اصلی موس لیزری این است که گران‌تر از موس نوری است و همچنین برای کارکردن به باتری نیاز دارد.